छत्रपती शिवाजी महाराजांचा आग्रा येथून सुटका झाल्यानंतर त्यांचा रायगडपर्यंतचा प्रवास हा एक धाडसी आणि योजनाबद्ध प्रवास होता. ही घटना इ.स. १६६६ च्या सुमारास घडली. आग्रा येथे शिवाजी महाराज मुघल सम्राट औरंगजेबाच्या कैदेत होते, परंतु त्यांनी धूर्ततेने आणि धाडसाने तेथून सुटका केली. त्यानंतर त्यांनी रायगडला पोहोचण्यासाठी खालीलप्रमाणे प्रवास केला:
१. आग्रा ते मथुरा: सुटकेच्या रात्री शिवाजी महाराज आणि त्यांचा मुलगा संभाजी महाराज मथुरेकडे निघाले. त्यांनी स्वतःला साधूंच्या वेषात छद्मवेष धारण केला होता, ज्यामुळे मुघल सैन्याच्या लक्षात येऊ नये.
२. मथुरा ते बनारस: मथुरा येथून ते बनारस (वाराणसी) गेले. या प्रवासादरम्यान त्यांनी वेगवेगळ्या छद्मवेषांचा वापर करून स्वतःला लपवून ठेवले.
३. बनारस ते पुरंदर: बनारसहून ते दक्षिणेकडे वळले आणि पुरंदर किल्ल्यापर्यंत पोहोचले. हा प्रवास त्यांनी गुप्तपणे केला, ज्यामुळे मुघल सैन्याला त्यांच्या हालचालींची कल्पना येऊ शकली नाही.
४. पुरंदर ते रायगड: शेवटी, त्यांनी पुरंदर किल्ल्यापासून रायगड किल्ल्यापर्यंतचा प्रवास पूर्ण केला. रायगड हा शिवाजी महाराजांचा मुख्य किल्ला होता आणि तेथे पोहोचल्यावर त्यांनी स्वतःला सुरक्षित समजले.
या संपूर्ण प्रवासादरम्यान शिवाजी महाराजांनी अतिशय धोरणात्मक आणि सावधगिरीचा अवलंब केला. त्यांनी वेगवेगळ्या छद्मवेषांचा वापर करून, गुप्त मार्गांनी प्रवास केला आणि मुघल सैन्याच्या लक्षात येऊ न देता स्वतःला सुरक्षित ठिकाणी पोहोचवले. हा प्रवास त्यांच्या धाडसाचे आणि योजनाबद्धतेचे उत्तम उदाहरण आहे.
